1 września 1939 roku wedle postanowień paktu Ribbentrop-Mołotow Polskę zaatakowały Niemcy, a 17 września ZSRR. Mieszkańcy Torunia z racji stosunkowo bliskiego położenia miasta z III Rzeszą byli wyczuleni na ewentualne zagrożenie ze strony Niemiec. Atak nastąpił już 1 września. Miasto skapitulowało i poddało się pod okupację 7 września. Na upamiętnienie tragicznych wydarzeń prezentujemy 10 faktów z życia Torunia podczas II wojny światowej
1. Atak z powietrza
Niemcy rozpoczęli agresję na Toruń od uderzenia lotniczego. 1 września 1939 roku lotnictwo niemieckie Luftwaffe toruńskie lotnisko, bazę 4. Pułku Lotniczego oraz dworzec Toruń Mokre (dziś Toruń Wschodni). Kolejne bombardowanie miało miejsce 3 września. Tym razem za cel obrano dworzec Toruń Miasto i mosty na Wiśle.
2. Zniszczone mosty
Podczas II wojny światowej toruńskie mosty niszczono dwukrotnie. 7 września 1939 roku wycofujące się wojska polskie wysadziły obie przeprawy. Po zajęciu Torunia Niemcy przystąpili do ich odbudowy, wykorzystując pracę polskich więźniów. Po raz kolejny oba mosty zostały wysadzone 30 stycznia 1945 roku, tym razem przez Niemców. Mniejsze straty po raz kolejny odniósł most kolejowy. Odbudowano go w roku 1947, a most drogowy – w latach 1946-1949.
3. Wyjazd Raczkiewicza
4 września Toruń opuścił wojewoda pomorski Władysław Raczkiewicz. Po klęsce wrześniowej został mianowany następcą na stanowisku prezydenta przez Ignacego Mościckiego i objął urząd 30 września. W grudniu przeniósł się do Angers we Francji. Tuż przed kapitulacją Francji na zaproszenie rządu brytyjskiego wraz z nowym rządem polskim udał się do Londynu. Prezydentem RP na uchodźstwie był do 6 czerwca 1947.
4. Masowe rozstrzeliwania na Barbarce
Fort VII w czasie II wojny światowej stał się miejscem odosobnienia dla aresztowanych Polaków. W dniach 17-19 września 1939 roku pod pretekstem szukania broni dokonano rewizji i aresztowano około 1200 osób. W forcie więziono przede wszystkim inteligencję, a także chłopów, robotników i rzemieślników. Byli oni przesłuchiwani, maltretowani i głodzeni. Fort VII opustoszał 10 stycznia 1940 r. Większość więźniów rozstrzelano w lasach Barbarki. Dziś znajduje się tam obelisk z wykutym napisem – Na zawsze w naszych sercach i pamięci.
5. Wysiedlenia
W lipcu 1941 r. założono w Toruniu obóz przesiedleńczy w budynkach dawnej drukarni Stefanowicza przy ul. Bażyńskich. Przetrzymywani w ciężkich warunkach więźniowie umierali na skutek wygłodzenia i epidemii tyfusu. Szacuje się, że w latach 1939-1945 wysiedlono z Torunia około 5 tys. Polaków. Ponadto jesienią 1939 r. wywieziono z Torunia całą ludność żydowską.
6. Obóz na Glinkach
Na Glinkach w latach 1940-1945 znajdował się obóz jeniecki, w którym więziono żołnierzy radzieckich, francuskich, angielskich i włoskich. Dla uczczenia pamięci ofiar barbarzyństwa hitlerowskiego w 1969 roku odsłonięto tam pomnik. Dziś znajduje się tam cmentarz, w którym spoczywa 11 tysięcy pomordowanych.
7. Tajna konspiracja
W Toruniu działała konspiracyjna organizacja o nazwie Batalion Śmierci. Było to młodzieżowe ugrupowanie, liczące około 200 osób. Do zadań Batalionu należało głównie: ustalenie miejsc przechowywania broni niemieckiej, opieka nad jeńcami polskimi, zbiórka i magazynowanie leków. 6 marca 1940 roku nastąpiło masowe aresztowanie członków.
8. Sabotaż
Inną konspiracyjną organizacją w czasie II wojny światowej była Rota. Celem Roty była walka z najeźdźcą hitlerowskim poprzez prowadzenie sabotażu, niszczenie dworców kolejowych i gmachów użyteczności publicznej. Do znanych organizacji konspiracyjnych w czasie II wojny światowej należeli także: Grunwald, Polska Armia Powstańcza, Gryf Pomorski, Ojczyzna, Polska Armia Niepodległości.
9. Mordy w Szmalcówce i Stalagu
W latach 1940-43 w tzw. Szmalcówce znajdował się obóz przejściowy dla wysiedlanej ludności polskiej z Torunia i sąsiednich powiatów, przekształcony w 1941 roku w obóz karny. Zamordowano tu około 1200 osób, w tym 400 dzieci. Na Podgórzu z kolei mieścił się obóz dla jeńców wojennych Stalag XXA, w którym zginęło ponad 14 tys. jeńców, głównie radzieckich.
10. Ratusz
Pod koniec wojny Ratusz Staromiejski po raz drugi w swojej historii (wcześniej w 1812 dla wojsk napoleońskich) pełnił funkcję szpitala polowego. Tym razem schronili się w nim żołnierze armii czerwonej.
Toruń został oswobodzony 1 lutego 1945 roku.
